Η προσωπικότητα ενός ατόμου, δομείται και διαμορφώνεται στα πρώτα χρόνια της ζωής του, κατά την αλληλεπίδρασή του με το φυσικό και κοινωνικό του περιβάλλον. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην περίοδο κατά την οποία το άτομο ξεκινά την σχολική του πορεία, συναναστρεφόμενο με συνομηλίκους και εκπαιδευτικούς. Τα ερεθίσματα τα οποία λαμβάνει μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο κινείται και ενεργεί, είναι αυτά τα οποία θα καθορίσουν την προσωπικότητα του και ως ενήλικα. Η σημαντικότητά τους είναι αναμφισβήτητη, αφού αποτελούν την κύρια πηγή γνώσης του και την βάση για την δημιουργία και ολοκλήρωση του χαρακτήρα του.

Το παιχνίδι είναι το πρωταρχικό και βασικότερο μέσο, με το οποίο το παιδί επικοινωνεί τα ερεθίσματα. Πρώτα τα αξιολογεί κι έπειτα ενεργεί, δηλαδή σκέφτεται. Με βεβαιότητα, το παιχνίδι, είναι το μέσο με το οποίο το παιδί «μαθαίνει». Μέσω του παιχνιδιού, δημιουργούνται κίνητρα στο παιδί για εξερεύνηση του περιβάλλοντα χώρου και  συνθήκες κατάλληλες  για πειραματισμό, ανακάλυψη προβλημάτων και προσπάθεια επίλυσής τους. Το παιδί αξιοποιεί την περιέργεια και την δημιουργικότητά του, κάνοντας επιλογές και προβαίνοντας σε εφαρμογή των ιδεών του με τον δικό του τρόπο και ρυθμό. Ο συνδυασμός των παραπάνω ενεργειών με την αλληλεπίδραση των παιδιών μεταξύ τους, ενισχύει σημαντικά την πρωτοβουλία, την δημιουργικότητα  και την αυτονομία του παιδιού. Αλληλεπιδρώντας με το περιβάλλον, το παιδί αναπτύσσει την αυτοεκτίμησή του, συμμετέχοντας σε δραστηριότητες  της  τάξης, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες κι ευθύνες. Οι απόψεις και οι εμπειρίες του μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα, εντοπίζοντας  ομοιότητες  και  διαφορές  μεταξύ των συνομηλίκων του, συνειδητοποιώντας ταυτόχρονα τη μοναδικότητά του. Αντιλαμβάνεται και σέβεται τη διαφορετικότητα του άλλου, με εμφανή τα αισθήματα αγάπης και αδελφοσύνης ως προς τους άλλους. Ακόμα και σε περιπτώσεις συγκρούσεων ή εντάσεων κατανοεί την αξία της συνεργασίας, αφού αναγκάζεται να διαπραγματευτεί, να εκφράσει και τέλος να ελέγξει   τα συναισθήματά  του. Η προαναφερόμενη διαδικασία αποτελεί βασικό συστατικό για την απόκτηση αυτοπεποίθησης και την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού.

Σημαντικός είναι και ο ρόλος του εκπαιδευτικού, ο οποίος συμβάλει καθοριστικά στην διαμόρφωση της  προσωπικότητας  του παιδιού.  Βασικός στόχος του εκπαιδευτικού είναι η παροχή βοήθειας (συναισθηματική, ηθική, πρακτική) στο παιδί, έτσι ώστε να αναπτύξει όλο το δυναμικό του και όλους τους τρόπους έκφρασής του . Αυτό μπορεί να επιτευχθεί όταν ο ίδιος ακούει το παιδί προσεκτικά, δίνοντας σημασία στις ιδέες του κι ενθαρρύνοντάς το να πάρει αποφάσεις που το αφορούν. Όταν προκύπτει κάποιο πρόβλημα, το προτρέπει να βρει μόνο του μία λύση, προωθώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την αυτονομία και την αυτοπεποίθησή του.  Οι ενέργειες του παιδιού και του εκπαιδευτικού πρέπει να γίνονται σε ένα πλαίσιο επικοινωνίας, το οποίο να εμπνέει αμοιβαία ασφάλεια, αλληλοκατανόηση  και εμπιστοσύνη. Το αίσθημα της αποδοχής, της αναγνώρισης  και του σεβασμού καλλιεργείται καθημερινά, μέσω της συμμετοχής του παιδιού σε δράσεις και παιχνίδια, όπως επίσης και μέσω της κατανόησης και υπακοής των κανόνων.

Η συμβολή λοιπόν του παιχνιδιού, είτε με την παρέμβαση του εκπαιδευτικού ως οργανωμένο παιχνίδι, είτε χωρίς αυτήν ως ελεύθερο παιχνίδι, είναι τόσο χρήσιμη και απαραίτητη στη ζωή του παιδιού, ώστε εντέλει οδηγεί στην ευρύτερη κατανόηση του κόσμου, μέσα στον οποίο ζουν, δρουν και υπάρχουν διαφορετικές και ξεχωριστές προσωπικότητες!

Πηγές
• Χαρά Δαφέρμου (Ερευνήτρια Κ.Ε.Ε.), Πηνελόπη Κουλούρη (Εκπαιδευτικός), Ελευθερία Μπασαγιάννη (Εκπαιδευτικός), Οδηγός Νηπιαγωγού – Εκπαιδευτικοί Σχεδιασμοί/Δημιουργικά Περιβάλλοντα Μάθησης, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

• Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.), Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία